هندوانه گیاهی یک ساله ویک پایه ، ساقه آن خزنده و پیچک دار و برگهای پهنش با بریدگیهای عمیق است . گلهای کوچک و زرد رنگ است ، میوه آن گرد یا کشیده است . پوست سبز وداخل آن قرمز است . ودارای تخمه هایی است . که به آن تخمه هندوانه یا محبوبی میگویند و گونه هایی با تخمه درشت به نام جابانی می باشد .
تخمه هندوانه برحسب انواع مختلف ، ممکن است به رنگ سیاه ، قرمز ، سفید یا زرد باشد .
این تخمه بسته به گونه های متفاوت آن دارای اندازه های مختلف است . که در قسمت انواع تخمه توضیحات تکمیلی ارائه می شود .
تخمه هندوانه دارای خاصیت سرد و تر است .
سرشار از پتاسیم ، منیزیم ، منگنز ، فسفر ، مس ، سلنیوم ، روی ، ریبوفلاوین ، فولات ، ویتامین ب 6 ، اسید لیونیک ، اسیدهای چرب امگا 3 ، امگا 6 است .
- برای سرفه و خس خس سینه مفید است .
- میزان منیزیم بالای موجود در تخمه هندوانه به پاکسازی روده ها و پاکسازی صورت کمک می کند و در درمان آکنه و جوش صورت مفید است . و در درمان استرس موثر است .
- اسیدهای چرب موجود در تخمه هندوانه باعث آبرسانی پوست شده ویک مرطوب کننده و نرم کننده طبیعی پوست است
- منیزیم بالای موجود در تخمه هندوانه از ریزش مو پیشگیری کرده و با تقویت فولیکول های مو باعث افزایش رشد موی سر می شود .
- مس موجود در تخمه هندوانه یکی از بهترین مواد معدنی است ، که باعث ایجاد ملانین در بدن شده و از سفید شدن زود رس موی سر جلوگیری می کند .
- اسیدهای چرب امگا 3 و امگا 6 موجود در تخمه هندوانه برای کبد مفید بوده وبا سم زدایی و پاک سازی کبد به درمان بیماریهای کبدی مانند کبد چرب کمک می کند .
- مقادیر بالای فیبر موجود در تخمه هندوانه باعث کاهش اشتها شده وبا پیشگیری از پر خوری برای لاغر ی و کاهش وزن مفید است . ویتامین ها و مواد معدنی و چربی موجود در تخمه هندوانه باعث بهبود سوخت وساز بدن می شود .
- مقادیر بالای منیزیم موجود در تخمه هندوانه باعث کاهش کلسترول و چربی خون بالا شده واز ابتلا به بیماریهای قلبی آترو اسکلروزین و حمله قلبی پیشگیری می کند . وروی موجود در آن جریان کلسیم در سلول های قلب را تنظیم کرده وخطر ابتلا به نارسایی قلبی را کاهش می دهند .
- مقادیر بالای انواع ویتامین ب و منیزیم موجود در تخمه هندوانه باعث تقویت حافظه شده و قدرت یادگیری را بالا می برد و خطر زوال عقل و آلزایمر را پیشگیری می نماید .اسید الگلو تامیک موجود در تخمه هندوانه اثر خوبی در معالجه کم هوشی بچه ها دارد.
- منیزیم ، مس ، آهن ، پتاسیم و منگنز موجود در تخمه هندوانه باعث تقویت و افزایش تراکم استخوان ها شده و خطر ابتلا به پوکی استخوان را کاهش می دهد .
- مغز تخمه هندوانه ، کرم های معده و روده را ازبین می برد .
تخمه هندوانه شور شده به دلیل مقادیر بالای نمک می تواند باعث افزایش فشار خون در افراد می شود .
در اثر حرارت نا مطلوب ، چربی تخمه دستخوش تغییرات نا مطلوب شده و روغن مفید آن به روغن مضر تبدیل می شود . وپروتئین و کربوهیدرات های آن نیز به خاطر قهوه ای شدن افت تغذیه ای پیدا می کنند .
اگر درجه حرارت خیلی بالا رود . بوی تند نا مطلوبی پیدا کرده و شروع به تجزیه شدن وسوختن می کند و مواد سمی تولید می شود .
تخمه هندوانه در دو گروه اصلی تقسیم می شود : تخمه محبوبی و تخمه جابانی
تخمه محبوبی :
این نوع تخمه که بصورت خانگی هم آماده میشود ، از تخمه هندوانه های معمولی هم گرفته میشود . و به دو صورت سفید و سیاه است .
ولی بصورت عمده این تخمه در قم تولید میشود و به دو صورت سفید وزرد عرضه می شود .
تخمه جابانی ( شور یا گلپر ) :
این تخمه از هندوانه هایی که در منطقه ای نزدیک دماوند به نام جابان تولید می شده و به جابونی و ژاپنی در بین مردم معروف شده وهیچ ارتباطی با ژاپن ندارد . البته در حال حاضر تولید بیشتر این تخمه در منطقه خراسان به خصوص سبزوار انجام می شود .
هندوانه هایی که برای تخمه گیری کشت میشود ، میزان تخمه آن غالب بوده و از نظر میوه هندوانه خوراک مطلوبی ندارد .
رنگ این نوع تخمه قرمز رنگ بوده و ازنظر درشت وریزی متفاوت است . مدلهای درشت ومغز دار آن مرغوب تراست . البته علاوه بر کیفیت تخمه هندوانه نحوه فرآوری و شور کردن آن نیز اهمیت دارد .
تخمه جابانی را به صورت شور ویا گلپر فرآوری می نمایند .
در مدل گلپر تخمه با گلپر پوشیده می شود ، از آنجایی که در این شیوه عملا کیفیت و خود تخمه قابل ارزیابی نیست ، احتمال انکه تخمه های ضعیف تر به این شیوه آماده شود وجود دارد ، البته قابل عمومیت بخشیدن نیست . استانهای غربی به تخمه گلپر علاقه بیشتری دارند.
مطلبی وجود ندارد