درخت بادام به بلندی 8 متر می رسد . درختی است زیبا که از زمانهای قدیم درنواحی مرکزی و غربی آسیا ، مخصوصا افغانستان ، ایران ، سوریه وفلسطین پرورش یافته است .
ریشه درخت بادام بسیار قوی است . وحتی با رطوبت کم نیز رشد می کند . برگهای سبز رنگ وبیضی وباریک و نوک تیز است . وگلهای زیبا آن به رنگ صورتی است . ودر اوایل بهار شکوفه های بادام ظاهر میشود .
میوه درخت بادام به صورت سخت می باشد ،که قشر خارجی آن سبز رنگ گوشت دار و پوشیده از کرک است . بادام را قبل از رشد کامل را چغاله بادام می نامند وپس از رسیدن بادام ، به تدریج پوشش خارجی سبز رنگ خشک وپوست سفت وسخت و مغز بادام آن رسیده وقابل استفاده میشود .
مغز بادام بیضی شکل ومسطح ویک طرف آن نوک تیز است و پوسته نازک قهوه ای رنگ آن را پوشش داده است . با جداکردن این پوسته مغز بادام سفید رنگ است .
از کلیه بخشهای درخت بادام شیرین ، مانند شکوفه ، برگ ومیوه استفاده طبی می شود .
در 100 گرم مغز بادام شیرین خشک شده مواد آلی ومعدنی ذیل یافت می شود :
آب 4.7 گرم / انرژی 598 کالری / پروتئین 18.6 گرم / روغن اشباع نشده 54.2 گرم / نشاسته 19.5 گرم / کلسیم 320 میلی گرم / فسفر 500 میلی گرم / آهن 4.7 میلی گرم / پتاسیم 770 میلی گرم /
ویتامین ب 1 0.25 میلی گرم / ویتامین ب 2 0.9 میلی گرم / ویتامین ب 3 3.5 میلی گرم
بادام شیرین از نظر طب قدیم ایران کمی گرم و تر است .
بادام ملین و ضد یبوست است .
بادام سینه را نرم می کند .
بادام برای رفع سرفه ، ناراحتی حنجره وتنگی نفس مفید و خلط آور است .
بادام برای درمان زخم روده ها ومثانه و همچنین اسهال مفید است .
بادام تقویت کننده نیروی جنسی و موجب افزایش تولید اسپرم می شود .
بادام تلخ :
مغز بادام تلخ از نظر طب قدیم ایران ، خیلی گرم وخشک است .
بادام تلخ دارای اسید سیانیدریک است ودرمصرف آن باید نهایت دقت را به عمل آورد .
خوردن بادام تلخ برای تنگی نفس ، سرفه وورم ریه مفید است .
مضرات :
در خوردن بادام نباید زیاده روی نمود ، چون سنگین و ثقیل الهضم است ومقدار آن نباید درروز بیش از 10 دانه خورد . وبرای معده های ضعیف و سرد خوب نیست . افرادی که معده ضعیف دارند بهتراست با شکر بخورند .
اسانس بادام تلخ که مایعی زلال و بی رنگ است ، در اثر کهنه شدن به زرد کمرنگ در می آید . بوی آن قوی و طعمش سوزاننده و تلخ است و بسیار سمی است .
بادام تلخ به سهولت با اکسیژن هواترکیب واکسید می شود ، بنابراین باید شیشه محتوی آن کاملا پر ودر بسته باشد ودر جای تاریک وسرد نگهداری شود .
بادام از چند جهت قابل تقسیم بندی و طبقه بندی و تفکیک است :
1-بادام شیرین و بادام تلخ
معمولا بادام های شیرین برای مصرف خوراکی وبادام تلخ جهت دارویی وصنعتی مصرف میشود .
معمولا در بادامهای ایرانی درصدی را بادام تلخ تشکیل میدهند ، چراکه از مبدا تفکیک نمی شوند هرچند که درختهای آنها متفاوت است .
2- الف ) بادام سنگ (بادام با پوست ) : سنگ – دوپوست شده – منقا ( پوست نازک شکسته )
ب ) مغز بادام : ایرانی – خارجی
ج) خلال بادام : شیرین - شیرین شده
بادام قبل از شکسته شدن ( بعد از جدا شدن پوشش سبز روی بادام ) با پوست مقاوم وسختی است که به بادام سنگ معرف است .
معمولا بعد از مغز شدن حدود 30% مغز وباقیمانده پوست است .
بادامهایی که درصد مغز پایینی دارد با پوست عرضه میشود ، هرچند برای نگهداری بهتر وبیشتر در پوست مانده وبه تدریج مغز میشود .ومغز داخل پوست سالم تر بارنگ بهتر حفظ میشود . در این تقسیم بندی تفاوتی بین بادام شیرین وتلخ نیست . وهردو به این صورت وجودداشته وظاهری مشابه دارند .
برای مصرف راحت تر وامکان شکسته شدن با دست لایه ای ازپوست جدا شده ودوپوست میشوند . والبته برخی از انواع بادام که سایز کوچک تری دارند از ابتدا پوست نازک تری دارند .
بعد از دوپوست کردن برخی شکسته نیز می شوند ومانند پسته براحتی مغز می گردد .که به این نوع بادام ، منقا گفته میشود .
اکثر بادام منقاها خارجی است و معمولا آمریکایی است . بادام منقا را به همین صورت تفت داده ونمک پاش می نمایند . بادام منقا شورمی شوند و طعم لذیذ و تردی دارد .
بادامها اکثرا مغز شده وبه صورت مغز بادام عرضه میشود .
مغز بادام ایرانی و خارجی همزمان عرضه می شود .
مغز بادام ایرانی خوش طعم و ترد است ومعمولا درصدی از آن را مغز تلخ تشکیل میدهد. البته به شهر تولید شده این میزان متفاوت است . مغز بادام یزد و کاشان درصد تلخ کم و مغز بادام سبزوار بادام تلخ بالا تری دارد . و مغز بادام آذرباییجان این میزان متوسط است .
از نظر سایز نیز انواع ایرانی سرت شده و یکسان نیست و البته موارد درشت تر و زرین وروشن تر مرغوب ترند .
مغز بادام خارجی که به امریکایی معروف است . تلخ نداشته و تقریبا یکسان و سایز بندی شده است . و انواع ریز آن 30-32 و درشت آن 18-20 است ودراین فاصله انواع دیگری چون 27-30 ، 22-24 ، و 20-22 وجوددارد .
علاوه بر سایز ، کیفیت رنگ روشن بودن یا زرین بودن و تیره یا کارامل بودن اهمیت دارد. البته گذشت زمان نیز در تغییر رنگ ( تیره شدن ) مغز بادام موثر است .
برخی بادامها که عمدتا ریز تر و تیره هستند برای خلال بادام پوست گیری و برش خورده می شوند . انواع مرغوب آن درشت ورنگ کرم یا استخوانی دارند .
که خلال بادام شیرین نام دارد .
اگر بادام تلخ را خیس کرده و شسته شود درصد تلخی آن کم شده ورنگ سفید پیدا می کنند و این نوع بادام نیز خلال شده وبه خلال بادام شیرین شده معروف است وکاملا سفید بوده و بوو طعمی متفاوت دارند .
بادام زمینی را نیز خلال می نمایند که البته طعم واندازه متفاوت داشته وخیلی ارزان تراست . ومتاسفانه گاهی جایگزین خلال بادام میشود.
نحوه تهیه شیر بادام :
مغز بادام خام را در آب جوش ریخته و پوست گیری می نمایند و سپس خشک می کنند . اگر 50 گرم آن را آسیاب کرده وپودر حاصله را با 50 گرم شکر یا قند ترکیب وبا یک لیتر آب مخلوط نمایند . مایعی شیر مانند تهیه شده که به شیر بادام معروف است وخواص فراوانی دارد .
شیربادام برای کودکان شیرخوار واطفال بسیار مفید بوده وغذای مکمل ویژه ای است .
خواص روغن بادام :
خواب آور است وبی خوابی را ازبین میبرد .
برای درمان نقرس ورفع خمیدگی پیران ، مهره های پشت را با روغن بادام ماساژدهید.
مالیدن روغن بادام روی پوست ، التهاب را رفع وسوختگی را درمان می کند .وبرای کودکانی که دچار سرخک ومخملک میشوند . این روغن خارش را تسکین می دهد